CABRA MONTESA (Capra pyrenaica)

 A cabra montesa (Capra pyrenaica) é unha especie da familia dos Bóvidos e endémica da península ibérica. Sendo un ungulado tan amigo das zonas escarpadas das serras ibéricas e do monte mediterráneo, cabe lugar unha leve pasada polas súas principais características dentro deste pequeno blog.

Macho montés sorprendido bebendo en verán na Serra de Gredos.

Cabe destacar da cabra montesa o seu forte dimorfismo sexual, mais certo é que son varias características que comparten entre ambos sexos, tales como unha pelaxe gris no inverno e marrón canela no verán e manchas negras nos flancos e nas patas. O macho presenta unha fermosa cornamenta en forma de lira, que pode chegar a medir 75 centímetros ou máis, alén de unha crín e barba características. As dimensións da cornamenta das femias é moito menor, semellante ó ocorrido no tamaño, xa que tamén son maiores os machos tendo un peso medio de 58 kg e as femias 36 kg.

En canto ao seu comportamento, é un animal activo día e noite, con carácter gregario. Consumen sobre todo herbáceas na época favorable, mobilizándose en busca de pastos segundo a época do ano, nas cotas superiores na época favorable e buscando en cotas baixas e as partes máis sollías cando escasea o alimento, chegando a aproveitar as ramas de algunhas especies lignificadas como o cimbro. As loitas entre os machos adultos teñen lugar na época de celo, entre os meses de novembro e decembro.

No referido ó seu hábitat,  como ben se dixo antes, é relativamente doado atopalo nas zonas escarpadas das serras, movéndose pola ladeira de arriba a abaixo segundo a dispoñibilidade de alimento nun rango de cotas entre os 500 e os 2500 metros de altitude sobre o nivel do mar. Tamén habita zonas máis vexetadas como masas arbóreas de piñeiros, aciñeiras ou reboleiras, e tamén zonas con cobertura vexetal dominada por piorno, cimbro, queirogas e uces, así como no monte mediterráneo.

Femia de cabra montesa a 2000 de altitude na Serra de Gredos no verán.

A súa distribución atópase máis concentrada ao longo do levante, baixando desde Els Ports (Tortosa-Beceite) até a Serra das Neves e montes de Cádiz, mais tamén hai unha notable presenza na serra de Gredos. Nalgunhas cordilleiras como os Picos de Europa e na montaña de Riaño (León), así como no Guadarrama, Montserrat e os Pirineos Orientais, entre outros, foron introducidos algúns exemplares para intentar repoboar aqueles territorios habitados pola especie con anterioridade.

Atópanse recoñecidas catro subespecies, dúas delas extintas (C. p. pyrenaica e C. p. lusitanica) e dúas presentes na actualidade (C. p. victoriae e C. p. hispanica). As introducións realizadas na cordilleira cantábrica e o macizo Galaico-Duriense foron coa subespecie C. p. victoriae.

Actualmente o seu estado de conservación atópase como case ameazado, con problemas pouco severos de conservación. Algunhas das máis fortes ameazas son a sarna, que consigue reducir notablemente as poboacións existentes.

Os exemplares aquí expostos foron retratados por min na Serra de Gredos, no ascenso ao Circo de Gredos. Logo do comentario na anterior entrada sobre o seu avistamento, o prometido é débeda! Agardo que vos gustase!

Enlace da entrada anterior: https://falcon-arieira-falcon.blogspot.com/2019/10/aguia-cobreira-circaetus-gallicus.html

Bibliografía empregada:

Purroy, F. J., & Varela, J. M. (2016). Mamiferos de españa. Lynx. 

AGUIA COBREIRA (Circaetus gallicus)

A aguia cobreira (Circaetus gallicus), aguia alhela ou “águila culebrera” en castelán, é unha das aves de rapiña máis interesantes e pouco coñecidas da península ibérica. Por este motivo, aproveito as fotografías que lle puiden facer na miña viaxe á Serra de Gredos para facer difusión do seu nome e pequenos aspectos da súa bioloxía.

É unha ave da orde Falconiforme e da familia Accipitridae cun tamaño relativamente grande, de cor escura polo dorso e cores claras pola cara ventral. As súas poderosas ás son longas e anchas e coas plumas caudais relativamente longas. Ao voo pódense ver as plumas secundarias barradas e a cola con varias bandas, sendo a terminal a máis grosa. O exemplar adulto ten o dorso de cor pardo grisáceo coa cabeza e os ollos moi grandes. Os ollos son de cor amarela alaranxada, que destacan na súa cabeza de cor parda e con unha cera azulada. As patas longas, de gris esbrancuxado a azul pálido, teñen uns dedos curtos e revestidos de grosas escamas que os protexen das picaduras dos ofidios.

A súa lonxitude aproximada oscila entre os 62 e os 67 centímetros. A súa envergadura vai dende os 185 até os 195 centímetros e o seu peso anda entre os 1200 gramos e 2300 gramos.

O seu hábitat sitúase en serras, zonas chas arboradas, marismas e ás veces dunas costeiras debido á abundante cantidade de alimento. É unha especie migratoria, xa que reside na península só de marzo até outubro.

A súa alimentación, como ben di o seu propio nome, é case exclusivamente a base de réptiles, sendo principalmente os ofidios. De todos xeitos, non é inmune á picadura das víboras, co cal rara é a vez que esta vai a tentar cazalas. Cando atrapa a presa, mátaa co seu forte pico rompéndolle a cabeza, e despois trágaa comezando pola mesma.

A súa distribución esténdese por toda a Península Ibérica, exceptuando parte do recuncho noroeste. Non é rara en toda a península, aínda que a súa densidade varía segundo as diferentes comarcas.  A poboación española segundo a SEO atópase arredor das 2000-3000 parellas reprodutoras. Unha das principais ameazas da especie é a redución das poboacións de réptiles en zonas agrícolas.

Este exemplar, como ben dixen antes, foi retratado por min na miña viaxe á Serra de Gredos, en concreto no camiño a pé que vai dende a Plataforma de Gredos ata o marabilloso Circo de Gredos, ó pé do Pico Almanzor. Recuncho en plena natureza que se atopa cheo de riqueza biolóxica. Na mesma viaxe puiden observar un macho montés do cal xa vos falarei posiblemente nas próximas entradas!

Bibliografía empregada:

"Guía de las rapaces ibéricas", Cosme Morillo, Madrid 1984, Editor: Instituto Nacional para la Conservación de la Naturaleza (ICONA).

https://www.seo.org/ave/culebrera-europea/

PEGA MARZA (Garrulus glandarius)

A pega marza ou “arrendajo” en castelán (Garrulus glandarius) é un ave da orde dos paseriformes pertencente á familia Corvidae. Se saímos do entorno puramente urbano e nos situamos no rural, preto dos montes galegos e de boa parte de Europa podemos atopar unha especie eminentemente forestal, a pega marza.

A pesar de ser un córvido, como a pega rabilonga ou o corvo viaraz,  non presenta a ton característica destes, senón que o seu corpo está inmerso nunha densa plumaxe de cor ocre moi vistosa. Pode acadar unha lonxitude á madurez duns 33-35 cm e unha envergadura de ata uns 53-58 cm. Chama a atención a cor das coberteras alares, posto que están provistas dun ton azul eléctrico mesturado con pequenas ringleiras negras. Un groso bigote parte da comisura do peteiro.  Obispillo de cor branco.

Vive fundamentalmente en masas forestais sen decantarse polo tipo de arborado dominante, pero si prefire zonas con presenza de claros e marxes de zonas boscosas. Residente na península todo o ano exceptuando algúns casos de migración de corta distancia no caso de deficiencia alimenticia na época desfavorable. Unha alimentación baseada en insectos, animais de pequeno tamaño, sementes e froitos. Importante papel ecolóxico que teñen estas aves, especialmente polo soterramento de landras  e outros  froitos no outono, para alimentarse no inverno e na primavera, que a veces se lle esquece o lugar onde foron agochadas e axudan así a especies do xénero Quercus a expandirse no territorio de xeito natural. Un reclamo ronco e áspero que semella un “kraaac” en situacións de alarma. Gran imitador de diferentes sons que nos levan a dubidar sobre a presenza doutros animais, dos que cabe destacar a imitación do miñato común, do cal falei con anterioridade noutra entrada. O período de cría vai de marzo a agosto, poñendo de 4 a 6 ovos de cor verdosa olivácea con manchas castaño escuro. Polos altriciais.

Debido á súa dependencia do medio forestal, supoñen unha ameaza para a especie a deforestación e os incendios forestais. 

Este exemplar de Garrulus glandarius foi fotografado nas marxes dunha masa forestal  mixta de Pinus pinaster, Quercus robur e Castanea sativa mentres perfeccionaba o peinado das plumas.

A continuación deixo o enlace da entrada do Miñato común por se queredes saber máis acerca del:

https://falcon-arieira-falcon.blogspot.com/2017/03/minato-comun-buteo-buteo.html

PETO REAL (Picus viridis)

O peto real ou peto verdeal (Picus viridis) é un ave da familia Picidae moi común na contorna galega cuxa identificación é case inconfundible debido ás fermosas cores que o empluman.

Son aves que poden achegarse ós 32 cm xunto cunha envergadura que anda preto dos 40 cm. A súa cor verdosa dominante dende a rabadilla até a noca remata nun píleo encarnado moi chamativo. O macho tamén presenta uns bigotes encarnados baixo o pico que os diferencian da femia cuxo bigote é negro. Ambos sexos posúen un ton negruzco arredor dos ollos. Pola cara ventral o verde aclaréase até o verde esbrancuxado. Ó voo podemos apreciar tamén un obispillo verde amarelento. Destacar tamén as súas fortes ás rectrices, que grazas ó endurecemento que sufriu o raquis das plumas apórtalles un mellor apoio á hora de pousarse nos pinos. Para esta función tamén modificaron as súas extremidades posteriores posto que retrasaron un dos dedos para axuntalos coa chave e poder acadar unha mellor fixación ás árbores nas cales atopan o seu alimento baixo o ritidoma.

Detalle das plumas rectrices.

Observación da modificación dactilar.

O período de cría establécese de abril a agosto. Poñendo de 5 a 8 ovos brancos e sacando xeralmente un só polo adiante.

Furados un castiñeiro da Serra do Courel.

A súa vida desenrólase no campo e en bosques ben iluminados, chegando tamén a zonas suburbanas. Son característicos os furadiños que esta ave fai na madeira, aínda que esta especie non é das máis traballadoras nas árbores, xa que pasa a maior parte do tempo no chan onde se alimenta de formigas, fai furados e levanta pedras e musgos. Uns reclamos moi similares a unhas gargalladas nun ton bastante agudo son comúns en todo territorio no cal esta especie sexa residente. Tamén o petar na madeira se deixa soar nos vales cando o peto real anda na busca do xantar.

As fotografías que aquí se mostran foron sacadas por min nunha das miñas saídas ó campo, na cal tiven o pracer de poder observar este macho de peto real pousado nun pino. As imaxes de petos disecados foron sacadas tamén por min no laboratorio de prácticas de zooloxía. Os furados fotografiados localízanse na Serra do Courel en castiñeiros.

MIÑATO COMÚN (Buteo buteo)

O miñato común (Buteo buteo), en castelán “ratonero común”, é unha ave de rapiña moi común en Galicia e tamén no territorio peninsular. Xa que moitos coñeceredes ó miñato común, vou a intentar ampliar o rango de coñecemento e polo tanto, entrar máis en detalle con esta ave.

Algunhas das características que nos permiten identificalo ó voo son o seu pescozo curto, ás anchas e cola redondeada con moitas bandas finas e unha subterminal ancha. O voo batido é relativamente lento e o voo de remonte soe describir círculos nos cales de vez en cando dan unha batida que lles fai ascender. En perfil frontal aprécianse as ás en uve moi aberta. Son características as manchas claras na cara inferior das ás.

Este macho de miñato común foi fotografado por min nunha das miñas saídas ó monte de Brión. Despois dunha mañá de camiñata na búsqueda do miñato, xa case sen esperanza de volta á casa, sorprendeume este exemplar. Pousado nun hórreo que facía de atalaia tiña controlados os campos nos cales podía atopar o xantar do día.

Se temos a sorte de poder velo pousado nunha árbore ou nalgún poste e que este nos deixe achegarnos e velo con detalle, poderemos ver que as partes superiores son de cor pardo escuro, normalmente con estrías claras na cabeza mentres que as partes inferiores presentan unha gran viabilidade, dende moi escuro a moi claro. O peito soe ser branco con numerosas estrías de cor pardo escuro con barras transversais finas e claras. As rémixes primarias pardas coa punta negra e a base clara, que  forma unha mancha branca na cara inferior das ás; as secundarias, pardas borreadas de branco e pardo. A cola é curta, ancha e de extremo redondeado, con numerosas bandas transversais escuras, finas e unha subterminal máis ancha. Cera e patas amarelas; ollo de pardo a pardo amarelento; pico escuro coa base clara.

Os exemplares xóvenes son semellantes ós adultos, pero adoitan ter a cabeza máis clara, dorso e cobertores goteadas de claro e as partes inferiores máis claras con estrías escuras.  Na cola carecen  de banda subterminal ancha. Teñen os ollos grises, cera verdosa e patas amarelas.

A súa lonxitude oscila entre os 51 e os 57 cm., a súa envergadura vai dende os 113 e os 128 cm. e o peso entre os 520 e os 1350 g.

Entre os seus hábitats predominan os montes con claros, as devesas e os soutos fluviais. No inverno decántase máis por espazos abertos que teñan algunha árbore onde pousarse. Na Península Ibérica é sedentario, ó contrario que no resto de Europa.

A súa técnica de caza por excelencia é o asexo dende unha pola no borde dun bosque, dunha árbore desolada, dende un poste ou dende un hórreo como é o caso desta fotografía que vos adxunto.


Bibliografía empregada:
"Guía de las rapaces ibéricas", Cosme Morillo, Madrid 1984, Editor: Instituto Nacional para la Conservación de la Naturaleza (ICONA).

GAMO (Dama dama)

O gamo común, ou europeo, é un dos cérvidos que habitan a península ibérica, decantándose no territorio polos bosques que conteñen claros, xa que é nos pastos onde atopa o seu alimento, o cal compaxina con follas e cortizas das árbores ás cales teñen alcance.

O gamo diversifícase principalmente do cervo común no seu menor tamaño, e do resto dos cérvidos en que non forma mandas, senón que forma un grupo familiar de menos de 10 integrantes regularmente formado por femias e subadultos, reuníndose cos machos na época de celo.

O celo abrangue os meses de outono e dá lugar ós enfrontamentos entre os machos co fin de aparearse coa femia. Despois do período de xestación, as femias dan a luz a unha soa cría de forma xeral, nos meses de xuño e xullo.

A pelaxe varía do verán ó inverno, collendo nesta segunda estación unha cor cincenta. Son características na pelaxe as pintas brancas salteadas nun fondo pardo-avermellado, aínda que tamén existen exemplares albinos como os da fotografía que vos amoso.

Esta especie presenta un dimorfismo sexual moi forte, podendo alcanzar as femias un máximo de 40 kilos de peso, e os machos poden superalas até 20 kilos. Só os machos posúen hastas, que mudan na primavera, e están formadas por tres candís e unha ampla palma.

Na península ibérica o gamo é unha especie cinexética, polo cal podemos atopar a esta especie en semiliberdade nos cotos de caza. Grazas a ser declarada especie cinexética, esta especie ten garante a súa subsistencia nos nosos montes debido ás repoboacións que se levan a cabo.

Na produtiva viaxe a Navarra, onde tamén retratamos miña irmá e eu ós xabarís e ós corzos, a natureza obsequiounos con estes gamos.

XABARIL (Sus scrofa)

Xa sei que non é a primeira vez que nomeo ó xabaril, pero a súa importancia nos nosos montes non é para menos. 

Xa falei deles en dous artigos anteriores (dos cales vos deixo os enlaces ó remate da entrada), pero neste artigo quero centrar a ollada nos raións ou leitóns, as pequenas crías de xabaril que saen do ventre materno despois de 4 ou 5 meses de xestación, e que tanto un nome coma o outro nos aportan unha valiosa información. Un deles de carácter clasificatorio, dicíndonos a clase á que pertencen (Mammalia), xa que son mamíferos e maman da nai durante os primeiros 3 meses e de onde provén o nome de leitóns. Analogamente tamén reciben o nome de raións, o cal nos axuda a identificalos, debido ás características raias lonxitudinais que posúen ó longo do corpo nos seus primeiros meses de vida nos cales non deixan de xogar uns cos outros (como se pode observar na primeira imaxe) e non se separan da nai (na segunda imaxe).

As fotografías foron tomadas pola miña irmá Antía e por min nas terras de Navarra. Para máis información invítovos a ler dúas das miñas antigas entradas neste blog,  ás cales se poden acceder mediante os seguintes enlaces:

-Neste primeiro podedes consultar aspectos técnicos sobre o xabaril.

http://falcon-arieira-falcon.blogspot.com.es/2012/01/o-xabarin.html

-Nestoutro podedes observar algunhas das pegadas que puiden retratar deste suído na natureza:

http://falcon-arieira-falcon.blogspot.com.es/2012/03/pegadas-do-xabarin.html